تحیر بنی‌اسرائیل (قرآن)بنی اسرائیل در بیابان، به مدت چهل سال در تحیر و سرگردانی بودند. ۱ - سرگردانی در مصرقال فانها محرمة علیهم اربعین سنة یتیهون فی الارض فلاتاس علی القوم الفـسقین.(خداوند (به موسی) فرمود: «این سرزمین (مقدس)، تا چهل سال بر آنها ممنوع است (و به آن نخواهند رسید)؛ پیوسته در زمین (در این بیابان)، سرگردان خواهند بود؛ و درباره (سرنوشت) این جمعیت گنهکار، غمگین مباش! » ) ۱.۱ - تفسیر مرتبطضمیر در کلمه" فانها" به ارض مقدس بر می‌گردد، و مراد از این جمله که فرمود: آن سرزمین محرم شده، حرمت شرعی نیست، بلکه منظور حرمت تکوینی است، یعنی خدای تعالی (به خاطر سر پیچی بی ادبانه و بی شرمانه که کردید) چنین مقدر فرموده که تا چهل سال نتوانید داخل آن سرزمین شوید و گرفتار سرگردانی گردید، و الف و لامی که در کلمه" الارض" است الف و لام عهد است، و معنای" همان سرزمین" را می‌دهد، و جمله: " فلا تاس" نهی از اسی است که به معنای اندوه است، و خدای تعالی در این آیه نظریه و کلام موسی را که آن مردم را فاسق خوانده بود امضا و تصدیق نموده و خود او نیز آنان را فاسق خواند. ۲ - ترک جهاد بنی اسرائیلترک جهاد نیروهای کارآمد بنی اسرائیل، موجب گرفتاری همه مردم آن قوم به سرگردانی شد. موسی پس از خروج از مصر و نابودی فرعون، بنی اسرائیل را به سوی مشرق گسیل داشت و آنان را به فتح سرزمین مقدّس فرمان داد که خداوند از آنِ ایشان ساخته بود: «یـقَومِ ادخُلوا الأَرضَ المُقدَّسةَ الّتِی کَتبَ اللّهُ لَکُم و لاَ تَرتَدّوا عَلی أَدبارِکُم فَتنقَلِبوا خـسِرین». بنی اسرائیل از ساکنان نیرومند آن، که در تفاسیر به نام عمالقه معروفند، هراسیده، از رفتن به آن دیار پرهیز کردند: «قالوا یـموسی إنّ فِیها قَومًا جَبّارِین و إِنّا لَن نَدخُلَها حَتّی یَخرُجوا مِنها فَإِن یَخرُجوا مِنها فَإِنّا دخِلون». برخی مفسّران، ذیل این آیات به نقل گزارش تورات [۷]
کتاب مقدس، عدد ۱۳-۱۴.
مبنی بر فرستادن نقبای بنی اسرائیل برای تجسّس از احوال مردم آن سرزمین پرداخته‌اند. آن ۱۲ نقیب با مشاهده هیکل تنومند و نیروی بسیار آن مردم به هراس آمده و به رغم فرمان موسی یا پیمان بین خویش مبنی بر کتمان این خبر، آن را میان قبایل خویش شایع کردند و بدین وسیله هراس را در دل آنها افکندند. در منابع اسلامی، گزارش‌های افسانه‌وار بسیاری در وصف تنومندی و نیرومندی آن مردم و رهبرشان عوج بن عناق آمده است. [۱۱]
کشف‌الأسرار، ج۳، ص۷۶.
[۱۲]
طبری، محمد بن جریر، تاریخ الطبری، ج۱، ص۲۵۳-۲۵۴.
از میان نقبای دوازده‌گانه فقط دو نفر به نام یوشع بن نون و کالب بن یوفنا به آن فرمان یا پیمان وفادار ماندند. آنان مردم را به مبارزه با عمالقه تشویق کرده، پیروزی آنها را حتمی شمردند: «قالَ رَجُلانِ مِنَ الّذِینَ یَخافونَ أَنعمَ اللّهُ عَلیهِمَا ادخُلوا عَلیهِم البابَ فَإِذا دَخلتُموهُ فَإِنّکُم غـلِبونَ و عَلَی اللّهِ فَتوکَّلوا إِن کنتُم مُؤمِنین». برخی، با قرائت «یخافون» به صورت مجهول، آن دو مرد را از عمالقه شمرده‌اند که به موسی ایمان آورده بودند. ۳ - محل تحیر بنی اسرائیلسرزمین مصر، جایگاه سرگردانی قوم موسی به مدت چهل سال بود. بنی اسرائیل با فرمان خداوند و با راهنمایی حضرت موسی علیه‌السّلام از مصر خارج شده و در نزدیکی مرزهای سرزمین موعود (بیت المقدس) اردو می‌زنند. آنان با آگاهی از نیرومندی ساکنان بیت المقدس، فرمان صریح خداوند برای ورود به آن سرزمین و نبرد با ساکنان آنجا را زیر پا می‌گذارند. خداوند به کیفر این مخالفت، آنها را به مدت چهل سال از ورود به سرزمین آمال و آرزوهایشان محروم می‌سازد. بنی اسرائیل این مدت را در تلاشی ناموفق برای ورود به بیت المقدس در بیابانهای اطراف (وادی تیه)، سرگردان و با اقوام و ساکنان مناطق هم جوار فلسطین درگیر می‌شوند. در این مدت، حوادث زیادی برای آنان رخ می‌دهد. قال فانها محرمة علیهم اربعین سنة یتیهون فی الارض فلاتاس علی القوم الفـسقین.(از امام باقر علیه‌السّلام در مورد سرگردانی قوم موسی روایت شده است که فرمود: مقصود از «الارض» مصر و بیابانهای بی آب آن بوده است.) ۴ - سرپیچی از فرمان موسیسرپیچی بنی اسرائیل از فرمان موسی علیه السلام، موجب سرگردانی آنان در بیابان شد. قالوا یـموسی انا لن ندخلهآ ابدا ما داموا فیها فاذهب انت وربک فقـتلا انا هـهنا قـعدون( (بنی اسرائیل) گفتند: «ای موسی! تا آنها در آنجا هستند، ما هرگز وارد نخواهیم شد! تو و پروردگارت بروید و (با آنان) بجنگید، ما همینجا نشسته‌ایم»! ) قال فانها محرمة علیهم اربعین سنة یتیهون فی الارض فلاتاس علی القوم الفـسقین.بنی اسرائیل سال‌ها درآرزوی بازگشت به سرزمین کنعان بودند. هنگامی که آنان در پی خروج از مصر از نیرومندی و جنگاوری ساکنان کنعان آگاه شدند، فرمان الهی را زیر پا نهاده و از موسی علیه‌السّلام خواستند تا با خدای خویش به جنگ آن قوم روند. بنی اسرائیل به سبب این نافرمانی به مدت چهل سال از ورود به سرزمین موعود محروم شدند. آنان در این مدت، همواره به صورت قومی سرگردان در بیابانهای اطراف زیسته و در تلاش برای ورود به آن سرزمین با اقوام گوناگون درگیر بودند. بسیاری از حوادث مهم، مانند نزول من و سلوی ، درآمدن دوازده چشمه از سنگ و نزول بسیاری از احکام الهی در این دوران اتفاق افتاد. سرانجام، نسل جدید بنی اسرائیل پس از چهل سال وارد سرزمین مقدس شدند. ۵ - پانویس
۶ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۷، ص۴۳۷، برگرفته از مقاله «تحیر بنی‌اسرائیل». |